شعر رودکی و قالب بیت ادبیات کلاسیک

نویسنده

  • خدایی شریف‌اف استادیار
چکیده مقاله:

شعر فارسی ازجهت یگانگی شکل و معنا در زمان رودکی قالب اساسی خود را می‌یابد؛ اما ساخت هنری بیت شعر فارسی در عهد رودکی و هم‌زمانانش هنوز به استقلال کامل نرسیده است. از موقعیت دید نحوی نیز، بیت شعر ادبیات کلاسیک جمله‌ای دارای مضمون واحد است؛ بنابراین، بیت خردترین واحد شکل و مضمون شعر است. در شعر حافظ بیت نه‌تنها از لحاظ ریتم، آهنگ و نحو، بلکه ازنظر معنا هم در تناسب با ابیات دیگر شعر استقلال دارد. در شعر رودکی نیز بیت در شکل گرامری، ضرب‌و‌آهنگ و نحو از یگانگی برخوردار است؛ اما در شعر او گاهی یگانگی از حدود یک بیت فراتر نمی‌رود. بنیاد شعر حافظ بیت است که استقلال خاصی دارد و تحلیلی منطقی است که بر قاعدۀ زبانی تکیه می‌کند و ساخت واحد نحوی و منطقی و نظم‌شناختی دارد؛ حال ‌آنکه در شعر رودکی رابطۀ صدر و ضرب و ابتدا و عروض به‌اندازۀ شعر حافظ مستحکم نیست. از مقایسة شعر رودکی با سخن حافظ می‌توان نتیجه گرفت که در قرن چهارم هجری شعر فارسی به‌شکل بیان بیت، یگانگی و استواری زمان بعدی را نداشته است. بنابراین، بیت رودکی در تکمیل برج و بارو به تحریر و ترمیم نیاز داشته است و آن را خلف‌های او انجام دادند.

برای دانلود باید عضویت طلایی داشته باشید

برای دانلود متن کامل این مقاله و بیش از 32 میلیون مقاله دیگر ابتدا ثبت نام کنید

اگر عضو سایت هستید لطفا وارد حساب کاربری خود شوید

منابع مشابه

دو بیت از آثار رودکی

این مقاله دربارۀ دو قطعه شعر نوروزی از استاد رودکی است که نخستین بار در سال ۱۹۹۴ در دخیرۀ دست‌نویس‌های انستیتو شرق‌شناسی و میراث خطی یافت شده است. این دو قطعه جمعاً شامل چهار بیت است که در خلال یکی از تفاسیر قرآن کریم یافت شده و تاریخ کتابت آن تخمیناً بین قرن‌های چهاردهم و پانزدهم میلادی است. این تفسیر به‌طریق املا تألیف شده و مؤلف اشعار فراوانی به عربی و فارسی در موردهای مناسب یاد کرده است. هنگا...

متن کامل

بحثی پیرامون چند بیت رودکی

بحث‌ها درمورد اشعار باقی‌مانده از استاد رودکی بسیارند و باوجود نشرهای متعدد، هنوز نسخۀ کاملی که جواب‌گوی طلبات علم متن‌شناسی باشد، تهیه و نشر نشده و مسلم است که بدون متن صحیح و کامل نمی‌توان تحقیقات سودمند و پرارزشی انجام داد. این پژوهش برآن است تا با مقایسه و مقابلۀ چند نسخه، اندیشه‌های خود را دربارۀ تصحیح چند بیت ار اشعار رودکی بیان کند. برای نیل به این هدف، با تکیه بر اندیشه‌های خلیل خطیب‌ره...

متن کامل

جایگاه رودکی در ادبیات عرب

رودکی نظر به جایگاه رفیعش در ادب پارسی همواره مورد توجه شاعران، نویسندگان و مورخان عرب بوده است و به‌فراخور آثار و اشعارشان از جلالت قدر و علوّ مقام وی سخن گفته‌اند. از مهم‌ترین این شعرا و نویسندگان می‌توان به ابراهیم‌بن یحیی‌بن عثمان غزی، احمد‌بن عمر منیفی، نجاتی نیشابوری، ابوحیان توحیدی، عز‌الدین‌بن اثیر جرد جزری و یاقوت حموی اشاره کرد که در آثارشان دربارۀ رودکی سخن گفته‌اند. در بحث از جایگاه ...

متن کامل

بررسی موسیقی شعر رودکی

رودکی یکی از بزرگترین شاعران فارسی زبان است. با اینکه قسمت عمده­ای از آثار او از میان رفته و بخش اندکی از آن به دست ما رسیده است، اما با همین تعداد اندک از اشعار باقی مانده‌اش توانسته است خود را به عنوان مهمترین شاعر عصر خود و یکی از مشهورترین شاعران فارسی زبان در تاریخ ادبیات ایران مطرح کند. از آنجا که تعداد اشعار باقی ماندة قبل از رودکی بسیار محدود و معدود است و قبل از او شاعر صاحب دیوانی ندا...

متن کامل

حماسه در شعر رودکی

  بدون تردید، قرن چهارم یعنی دورۀ حکومت سامانیان را باید نقطۀ اوج تمدّن ایرانی ، اسلامی دانست. در این برهه از تاریخ ایران، به دلیل فراهم شدن شرایط سیاسی ، اجتماعی ، فرهنگی و ... علوم و فنون مختلف پیشرفت چشمگیری پیدا می کند و به تبع آن، شعر و ادبیّات فارسی نیز تحت تأثیر این فضا قرار می گیرد. یکی از موضوعات مهمّی که در ادبیّات این عصر مورد توجّه واقع می شود، حماسه و حماسه سرایی است. برجسته ترین شاعر...

متن کامل

منابع من

با ذخیره ی این منبع در منابع من، دسترسی به آن را برای استفاده های بعدی آسان تر کنید

ذخیره در منابع من قبلا به منابع من ذحیره شده

{@ msg_add @}


عنوان ژورنال

دوره 6  شماره 8 و 9

صفحات  51- 64

تاریخ انتشار 2005-09-01

با دنبال کردن یک ژورنال هنگامی که شماره جدید این ژورنال منتشر می شود به شما از طریق ایمیل اطلاع داده می شود.

میزبانی شده توسط پلتفرم ابری doprax.com

copyright © 2015-2023